Nằm ẩn mình trên con phố Rue de l’Ancienne Comédie sầm uất ở trung tâm Paris là một quán cà phê có một không hai. Le Procope không phải là một quán cà phê thông thường ở Paris. Nhà hàng cà phê này mở cửa năm 1686, đang giữ danh hiệu là quán cà phê lâu đời nhất còn hoạt động trên thế giới, là nơi chứng kiến hơn 300 năm lịch sử, văn hóa và đã pha ra vô số tách cà phê. Đằng sau địa danh mang tính biểu tượng này là một người kinh doanh F&B tài ba có tầm nhìn rất xa, Francesco Procopio dei Coltelli.
Từ Sicily đến đường phố Paris
Francesco Procopio dei Coltelli sinh ra ở Sicily, Ý vào cuối thế kỷ 17, đôi khi còn được gọi là Francesco Procopio Cutò hay François Procope. Ông nội của Procope đã để lại cho ông một thiết bị làm kem gelatiere. Coltelli đã mày mò và cải tiến ‘máy làm kem” của ông nội thành một máy làm kem Gelato với năng suất cao, có thể mang ra thương mại hóa. Sự nhạy bén đã thúc đẩy ông rời Sicily để tìm kiếm cơ hội kinh doanh. Ông đã học để trở thành một đầu bếp ở Palermo và sau đó mạo hiểm đến Paris vào khoảng năm 1670-1674.
Một tầm nhìn ủ nên một ý tưởng
Francesco Procopio dei Coltelli không phải là người đầu tiên bán hay mở quán cà phê ở Paris. Những ngày đầu tiên của tại Paris, Procopio đã nhập hội với Pascal – một người Armanie có một kios bán cà phê và nước chanh ở hội chợ St-Germain. Ông này là người đầu tiên bán cà phê ở nơi công công tại Paris và cũng lập nên một “Hội các nhà sản xuất nước giải khát”. Procopio trong khoảng thời gian này đã có được giấy phép kinh doanh các loại nước giải khát và đặc biệt là món kem Gelato , đồng thời ông cũng tích lũy được nhiều kiến thức trong lĩnh vực kinh doanh đồ uống.
Sau khi kết thúc hội chợ, Pascal mở một quán cà phê nhỏ ở Quai de l’École, gần the Pont Neuf nhưng sau đó có lẽ do kinh doanh không thuận lợi nên Pascal đã rời Paris để đến London lập nghiệp. Sau Pascal cũng có nhiều người bán cà phê trên đường phố Paris, họ sáng tạo ra nhiều cách để bán hàng, từ việc rao hàng khắp các dãy phố, gõ cửa từng nhà, mở các quán cà phê nhỏ. Đa số đều không thành công hoặc cũng chỉ thành công ở một chừng mực nào đó chứ chưa thể gây ra tiếng vang.
Procopio là người có con mắt tinh tường về kinh doanh, ông đã nhận ra được sự khác biệt khi quan sát các thương nhân người Pháp tổ chức sự kiện ở hội chợ ST.Germain. Procopio nhìn thấy những không gian rộng rãi được trang trí trang nhã bằng những tấm thảm, những tấm gương lớn, những bức tranh, bàn đá cẩm thạch, nến, những bóng đèn lộng lẫy, khách mời được phục vụ trà, cà phê, chocolate và các đồ uống giải khát khác. Và những nơi như thế nhanh chóng trở thành nơi tập hợp của giới thượng lưu, nghệ sĩ, giới văn chương.
Trước đó, đối tượng lui tới các quán cà phê nhỏ thuộc tầng lớp bình dân và khách du lịch vãng lai, giới thượng lưu và văn nghệ sĩ sành điệu không muốn xuất hiện ở những nơi như thế này.
Việc uống cà phê nơi công cộng dần phổ biến trong giới thượng lưu Paris, nhưng trên thị trường vẫn còn thiếu một mô hình kinh doanh có thể đáp ứng nhu cầu này. Và Francesco Procopio dei Coltelli đã là người đầu tiên điền tên mình vào vị trí đó.
Le Procope: Sự ra đời của một biểu tượng Paris
Procopio khai trương Le Procope vào năm 1686 tại Rue des Fossés Saint-German, con phố sau này được đổi tên thành Rue de l’Ancienne-Comédie. Vào năm 1689, sân khấu kịch Comédie Française được mở cửa ngay đối diện với Le Procope. Điều này khiến cho nhà hàng cà phê của Procopico trở thành nơi tụ họp văn hóa của các nhân vật nổi tiếng.
Có người nói rằng may mắn đã đến với Le Procope, điều đó chỉ đúng một phần. Từ ban đầu Procopio đã không bằng lòng với việc chỉ phục vụ cà phê. Ông hiểu được sức mạnh của bầu không khí và trải nghiệm của khách hàng. Le Procope thật sự là một nhà hàng cà phê Pháp đúng với nguyên mẫu từ phương Đông nhất lúc đó.
Quán có thiết kế không gian sang trọng phù hợp với đối tượng khách hàng là giới thượng lưu. Menu không chỉ có cà phê mà còn các món thời thượng như Gelato và Sorbet cùng các món ăn được chế biến và trang trí tinh tế. Nói chung, La Procope đã đáp ứng được tiêu chuẩn của giới tinh hoa Paris thời bấy giờ.
Còn về vị trí, Comédie Française cũng không thể mở cửa ở một nơi xa xôi hẻo lánh được, nó cũng phải được xây dựng tại khu vực trung tâm, nơi thuận tiện cho các khách hàng thuộc tầng lớp cao. Vậy chẳng phải cũng như Comédie Française, Procopio đã chọn đúng vị trí đắc địa cho mô hình kinh doanh của mình hay sao.
Le Procope, đúng như cái tên của nó, là một sự đột phá. Cái tên Procopio có nguồn gốc Hy Lạp “Προκόπιος” (Prokopios), nghĩa là “người tiến bộ”.
Nơi tinh hoa hội tụ và ghi dấu thời gian
Dưới sự dẫn dắt của Procopio, Le Procope đã phát triển thành nhà hàng cà phê nổi tiếng và thành công nhất Paris vào cuối thế kỷ 17. Ngoài việc sở hữu một vị trí đắc địa, Café Procope tuyển chọn một thực đơn vượt ra ngoài French Press coffee, cung cấp các món ngon như Gelato, rượu mùi và thậm chí cả các phiên bản sorbet ban đầu. Nhưng chính bầu không khí của quán cà phê mới thực sự tạo nên sự khác biệt. Trong Thời đại Khai sáng – Siècle des Lumières – Le Procope trở thành tụ điểm của những diễn viên, tác giả, nhà soạn kịch và nhạc sĩ nổi tiếng của nước Pháp. Những tên tuổi lừng lẫy như Voltaire, Rousseau và Diderot được biết đến là thường xuyên lui tới cơ sở này, biến nơi này thành một saloon văn học thực sự.
Và một cái tên nước ngoài cũng thường xuyên được nhắc đến bên cạnh những tách cà phê của Café de Procope, Cha đẻ lập quốc của Hoa Kỳ – Benjamin Franklin, người được công nhận ở châu Âu là một trong những nhà tư tưởng hàng đầu thế giới trong thời kỳ Cách mạng Mỹ. Benjamin Franklin đã đến Le Procope để chuẩn bị cho dự án liên minh với Louis XVI, và ông được cho là đã viết nên những ý tưởng đầu tiên của Hiến pháp Hoa Kỳ trong tương lai tại đây. Khi chính trị gia lỗi lạc người Mỹ qua đời vào năm 1790, quán cà phê Pháp này đã chìm trong tang tóc vì “người bạn vĩ đại của chủ nghĩa cộng hòa.” Các bức tường, cả trong lẫn ngoài quán được phủ vải đen để tưởng niệm tài năng chính trị cũng như những thành tựu khoa học của Franklin.
Trong những ngày tháng sôi sục của Cách mạng Pháp cuối thế kỷ 18, người ta có thể bắt gặp tại Le Procope những nhân vật như Marat, Robespierre, Danton, Hébert và Desmoulins đang nhâm nhi cà phê hay những thức uống mạnh hơn, và tham gia vào các cuộc tranh luận về những vấn đề nóng bỏng của thời đại. Napoleon Bonaparte, khi đó là một sĩ quan pháo binh nghèo đang tìm kiếm sự nghiệp, cũng có mặt ở đó để chơi cờ vua. Người ta kể lại rằng Bonaparte trẻ tuổi có lần để lại mũ của mình làm vật thế chấp khi không có đủ tiền trả cho cà phê. Chiếc nón này hiện vẫn đang được trưng bày tại quán.
Di sản của Procopio dei Coltelli
Hơn 300 năm kể từ ngày mở cửa đầu tiên, ngày nay ở trung tâm quận 6 Paris, trong khu phố Saint-Germain-des-Prés sôi động, Le Procope vẫn miệt mài đón tiếp du khách từ khắp nơi trên thế giới. Trong khi Rue de l’Ancienne Comédie đã trở nên nhộn nhịp với nhịp sống hiện đại, Comédie Française thì không còn ở đó nữa, nhưng khi bước vào Le Procope thời gian giống như được quay ngược lại.
Hương thơm cà phê mới pha vẫn thoang thoảng trong không khí, và những lời thì thầm của quá khứ dường như còn đọng lại ở mọi góc. Nhắc chúng ta rằng, Francesco Procopio dei Coltelli không chỉ là người bán cà phê; ông là người tiên phong, người với lòng đam mê và đầu óc kinh doanh sắc bén, ông đã tạo ra một quán cà phê huyền thoại vượt thời gian. Nhiều người kinh doanh ngành hàng ăn uống trong thời đại này vẫn sẽ học được nhiều bài học từ câu chuyện của ông.
Procopio dei Coltelli không chỉ để lại Le Procope làm di sản, ông còn được biết đến là cha để của món Gelato nổi tiếng, rất đáng tiếc là trong khuôn khổ bài viết này mình không thể nói nhiều hơn về điều này.
Reference: All About Coffee, William H. Ukers
